روغن کشی از دانه سویا

برای روغن کشی از دانه سویا روش های گوناگونی وجود دارد که از مرسوم ترین آنها می توان روش پرس مارپیچی، استخراج با حلال بدون پوست گیری و استخراج با حلال همراه با پوست گیری دانه اشاره کرد. روش پرس مارپیچ یکی از قدیمی ترین روش های به کار گرفته شده برای استخراج روغن سویا می باشد که این روش به طور کامل مکانیکی می باشد. در روش های مکانیکی استخراج روغن از دانه های روغنی سویا ، روغن مایع از باقی مانده سویا که کیک نامیده می شود جدا می شود. در شرایط عادی ، دانه های روغنی که بیش از 30 % روغن دارند نیاز مند پرس بوده که از پیش پرس قبل از استخراج با حلال استفاده می شود. دانه های آفتابگردان ، گلرنگ ، بادام زمینی ، کلزا و کنجد معمولا در سالن آمادگی از یک پرس مقدماتی می گذرد و سپس وارد اکستراکتور می شو ند که با هگزان فرایند روغن کشی کامل می گردد . البته لازم به ذکر است که با اکسپندر و حلال می توان بدون پرس مقدماتی نیز روغن را از دانه های روغنی با درصد بالا روغن استخراج کرد و باقیمانده روغن در کنجاله را به کمتر از 1/5 درصد رساند. در پرس های مارپیچی فرایند روغن کشی تا 70% نیز بازدهی داشته است. پارامتر های موثر بر بازده و افزایش کیفیت روغن خروجی : به طور کلی شرایط دانه ، آماده سازی دانه و انبارداری و شرایط اکستراکشن بر روی کیفیت روغن خام و کنجاله سویا به روش استخراج با حلال تاثیر دارند.که این مقاله سعی در تبیین تاثیر هر کدام از این پارامترها دارد. 1- انبار داری و شرایط دانه : بسیاری از فسفولیپید ها در غشای اطراف بدنه ی پروتیین و هسته جمع شده اند و آنزیم های کاتابولیک که موجب هیدرولیز لیپیدها و پروتیین ها می شوند در سیتوپلاسم قرار دارند. جدا شدن این آنزیم ها که در سیتوپلاسم وجود دارند از هسته ، موجب ایزوله شدن این آنزیم ها می شوند که در انبار داری طولانی مدت از اهمیت خاصی برخوردار است . فعالیت این آنزیم ها به دلیل آسیب های وارده به دانه در هنگام برداشت موجب تیره شدن رنگ روغن و بالا رفتن فسفر و اسید های چرب روغن می شود در حالی که در دانه های سالم چون آنزیم ها در سیتوپلاسم وجود دارند ، روغن که در هسته وجود دارد محافظت شود. آسیب دیدگی دانه های روغن سویا در هنگام برداشت و انبار داری این دانه ها موجب آن می شود که فسفاتید های غیر آب دوست (NHP) افزایش یابد. که این نوع فسفاتیدها در دگامینگ با آب جدا نمی شوند. حد اطمینان رطوبت دانه ها ی روغنی برای انبار داری به میزان روغن آنها بستگی دارد. برای انبار داری مطمین دانه های روغنی که درصد روغن در آنها بیش از 20 % می باشد. مقدار رطوبت بحرانی کمتری می باشند. میزان رطوبت ایمن برای انبارداری دانه سویا کمتر از 13% است. دانه های سویا هنگام برداشت زنده هستند و فرایند تنفس را انجام می دهند ، سرعت تنفس هنگامی که دما در حدود 5 درجه سانتیگراد باشد و میزان رطوبت کمتراز 13% باشد کاهش می یابد. و حتی ممکن است جوانه بزنند و یا مورد حمله قارچ ها قرار بگیرد. در شرایطی که دانه سویا تنفس می کنند مقداری گرما تولید می شود که این افزایش دما موجب افزایش تنفس دانه های سویا می شود و در این شرایط دانه های سویا دچار آسیب های حرارتی می شود که موجب کاهش کیفیت روغن ( افزایش اسیدیته روغن ) و ٣ کاهش کیفیت کنجاله ( کاهش میزان پروتیین کنجاله ) می شود. در نمودار 1 نسبت درصد افزایش اسید های چرب با میزان رطوبت در طی دوره های انبار داری نشان داده شده است. در تجهیزات نوین و پیشرفته انبارداری سامانه هایی برای کنترل دما وجود دارد که انبار دار را از افزایش دما به مرزی بالاتر از حد استاندارد آگاه می سازد و دانه هایی که دچار آسیب حرارتی می شوند به سرعت به سیلوی دیگری منتقل می شوند تا نقاط داغ پراکنده شوند و جریان هوای محدود از بین دانه های عبور می کند تا آن ها سرد شوند. در چنین شرایطی ( که رطوبت دانه و دمای محیط بالا می باشد ) آنزیم های فسفولیپاز ، فسفاتیدهای غیر آبدوست روغن حاصل از دانه سویا را افزایش می دهند . همچنین آنزیم های لیپاز ، هیدرولیز تری گلیسیرید ها را کاتالیز می کنند و اسید چرب آزاد (FFA) را افزایش می دهند